ارزیابی برنامه درسی هدیه های آسمان دوره ابتدایی بر اساس مؤلفه های مربوط به انگاره خدا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم تربیتی دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران.

2 دانشجوی کارشناسی ارشد روان شناسی تربیتی دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.

چکیده

مقاله حاضر با هدف ارزیابی برنامه درسی تعلیم­و تربیت اسلامی دوره ابتدایی بر اساس مؤلفه­ها­­ی انگاره خدا انجام گرفته است. رویکرد تحقیق، آمیخته و راهبرد آن، اکتشافیِ متوالی است. جامعه مورد مطالعه، کلیه کتاب­های هدیه­های آسمان دوره ابتدایی چاپ سال 1401 است. به دلیل ماهت و اهداف تحقیق، نمونه با جامعه برابر بوده و از روش تمام­شماری استفاده شده است. در مرحله اول پژوهش، کتاب‌های درسی هدیه­های آسمان به عنوان اسناد، مطالعه و از طریق کدگذاری، مقوله­بندی و تشکیل مضمون تجزیه و تحلیل شدند. در مرحله دوم، ابتدا فراوانی مقوله­های شناسایی­شده در مرحله قبل، مشخص گردید، سپس برای تعیین ضریب اهمیت این مقوله­ها، داده­های­ کمّی با روش آنتروپی شانون، مورد تحلیل قرار گرفتند. یافته­ها نشان داد، مؤلفه­های مربوط به انگاره خدا در کتاب­های درسی هدیه­های آسمان عبارتند از مهربان، آفریننده، متعال، قادر، عالم، رزاق، عادل، یکتا، غفّار الذّنوب، قابل التّوب، حافظ، فرمان­دهنده، مدبّر و هادی. همچنین تحلیل داده­ها نشان داد بیشترین میزان توجه به مؤلّفه «مهربان» با ضریب اهمّیت 095/0 و کمترین میزان توجه به مؤلّفه­ها­ی «حافظ» با ضریب اهمیّت 071/0 و «قابل التّوب» با ضریب اهمیت «0» اختصاص یافته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Islamic Education Curriculum in The Elementary School Based on the Components Related to The Concept of God

نویسندگان [English]

  • Rahmat allah Khosravi 1
  • Arman Mehri 2
1 Assistant Professor, Department of Educational Sciences, Farhangian University, Tehran, Iran.
2 MSc. Student of Educational Psychology, Faculty of Psychology and Educational Sciences, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

This research was carried out with the purpose of evaluating the curriculum of the Islamic education of the elementary school based on the components of God's concept. The research approach was mixed and its strategy was sequential exploration. The corpus included all the books of Heaven's Gifts (in Persian called Hedyehaye Aseman) of the elementary period that published in 2022. Due to the nature and objectives of the research, the sample was equal to the corpus and the entire corpus had been studied. In the first part of the research, the textbooks were analyzed as study documents through coding and categorization and thematic formation. In the second step, first, the frequency of the categories identified in the previous step was determined, and then to determine the importance coefficient of these categories, the quantitative data were analyzed with Shannon's entropy method. The findings showed that the components related to the concept of God in the textbooks of the Islamic education are kind, creator, supreme, capable, all-knowing, sufficient, just, unique, forgiver, acceptor of repentance, protector, commanding, manager and conductor. Also, the data analysis showed that the component "kind" with a coefficient of importance of 0.095 has the highest amount of attention, and the components of "protector" with a coefficient of importance of 0.071 and "Acceptor of repentance" with a coefficient of "0" have the least attention.

کلیدواژه‌ها [English]

  • God's concept
  • curriculum of the Islamic education
  • elementary school

مراجع

اسپیلکا، برنارد، هود، رالف دبلیو، هونسبرگر، پروس و گرساچ، ریچارد (1396). روان­شناسی دین: براساس رویکرد تجربی. ترجمه دهقانی. رشد.
اُلسون، متیو اچ، رامیرز، جولیو جِی. و [هرگنهان، بی. آر.] (1401). مقدمه­ای بر نظریه­های یادگیری. ترجمه سیف. دوران.
برک، لورا (1398). روان­شناسی رشد: از لقاح تا کودکی. (ترجمه سیدمحمدی، ویراست ششم، ج. 1). ارسباران.
پرین، سیندی میلر و منکاسو، الیزابت کرامری (1400). ایمان از منظر روان­شناسی مثبت. ترجمه نجفی­فر و براتی­سده. انتشارات رشد.
چیتیک، ویلیام (1393). ابن­عربی: میراث­دار پیامبران. ترجمه سوری و علیخانی. انتشارات علمی و فرهنگی.
چیتیک، ویلیام (1395). طریق عرفانی معرفت. ترجمه نجفی­افرا. انتشارات جامی.
حدادی کوهسار، علی­اکبر، غباری بناب، باقر (1390). رابطه انگاره ذهنی از خدا و دل­بستگی با افکار پارانوئیدی در دانشجویان. فصلنامه پژوهش­های نوین روان­شناختی، سال ششم، شماره 24، صص. 65-46.
دیرینگر، ریچارد؛ اُلر، دیوید (1399). نشانه­شناسی انگاره خدا در روان­شناسی دین. ترجمه دهقانی یزدلی و پاشایی. انتشارات آناپنا.
سروش، عبدالکریم (1392). حدیث بندگی و دلبردگی. انتشارات صراط.
سیسه­موره، تیموتی (1399). روان­شناسی دین و معنویت: شناخت عمیق و دقیق. ترجمه فرزانه رسانه و مجتبی دلیر. انتشارات ارجمند.
علیزاده، مژده، علوی، سید حمیدرضا (1399). تحلیل محتوای کتاب­های بخوانیم، بنویسم و هدیه­های آسمان ابتدایی (تألیف­های جدید) بر اساس مؤلّفه­های شادی از منظر اسلام. دوفصلنامه علمی علوم تربیتی از دیدگاه اسلام دانشگاه امام صادق (ع)، دوره 8، شماره 14، صص. 202-183.
غباری بناب، باقر، حدادی کوهسار، علی­اکبر (1389). رابطه ذهنی انگاره ذهنی از خدا با روان­پریشی و جسمی­سازی در دانشجویان. مجلّه دست­آوردهای روان­شناختی (علوم تربیتی و روان­شناسی)، دوره چهارم، سال 17-3، شماره 2، صص. 34-19.
کرین، ویلیام (1399). نظریه­های رشد (مفاه م و کاربردها). ترجمه خوی­نژاد و رجایی. انتشارات رشد.
مجتهد شبستری، محمد (1396). نقد بنیادهای فقه و کلام. منتشرشده و قابل دسترس در mohammadmojtahedshabestari.com
معین، محمد (1386). فرهنگ فارسی. هنرور.
محمودی، سیروس (1401). جایگاه سلامت معنوی در کتاب­های هدیه­های آسمانی دوره ابتدایی. فصلنامه مسائل کاربردی تعلیم و تربیت اسلامی، سال هفتم، شماره 1، صص. 177-151.
نجفی، حسن و دهقان کلور، محمدصادق (1399). تحلیل کیفی کتاب­های درسی هدیه­های آسمان دوره ابتدایی بر مبنای مؤلفه­های اخلاق اله . نشریه علمی پژوهش­های آموزش و یادگیری، دوره 17، شماره 1، صص161-142.
نذری بنجکی، حسین، خنجرخانی، مسعود و داورپناه، ابوسعید (1400). تحلیل محتوای کتاب­های هدیه­های آسمان بر اساس میزان توجه به مؤلفه‌های دعا با تأکید بر طلب شفا و سلامت. فصلنامه سبک زندگی اسلامی با محوریت سلامت، دوره 5، شماره 4، صص 24-16.
نعمانی، علی، ایران­سرشت، فرهاد و عثمانی، آرش (1401). تحلیل محتوای کیفی کتاب­های هدیه­های آسمان پایه سوم ابتدایی از منظر پرداختن به مؤلفه خداشناسی. ششمین کنفرانس بین­المللی مطالعات جهانی در علوم انسانی، مدیریت و کارآفرینی.
وولف، دیوید ام. (1393). روان­شناسی دین. ترجمه محمد دهقانی. رشد.
یاب، ایریس (1401). کلیدهای آموختن به کودکان درباره خدا. ترجمه مسعود حاجی­زاده. صابرین.
Bandura, A. (1977). Social learning theory. Prentice-Hall.
Bandura, A., & Menlove, F. L. (1968). Factors determining vicarious extinction of avoidance behavior through symbolic modeling. Journal of Personality and Social Psychology, 8, 99–108.
Benson, P., & Spilka, B. (1973). God image as a function of self-esteem and locus of control. Journal for the Scientific Study of Religion, Vol. 12, No. 3, 297–310.
Demmrich, S., Wolfradt, U., & Domsgen, M. (2013). Dissociation in Religion and Spirituality: God Images and Religious Rituals in the Context of Dissociative Experiences among a Sample of German Adults. Journal of Empirical Theology, 26, 229-241.
Duchesne, S., McMaugh, A., & Mackenzie, E. (2022). Educational Psychology for Learning and Teaching. (7th edition). Australia Pty.
Fehl, S., Suri, R., & Hoffman, L. (2010). Towards a Culturally and Religiously Competent God Image Therapy. 118th Annual Convention of the American Psychological Association, August, San Diego, CA.
Ferenczi, A., Mirnics, Z., & Kovi, Z. (2021). Relations between God-images and early maladaptive schemas. Psychiatria Danubina, Vol. 33, Suppl. 4, 833-843.
Fowler, J. W. (1991). Stages of faith: The psychology of human development and the quest for meaning. Harper & Row.
Fryling, M. J., Johnston, C., & Hayes, L. J. (2011). Understanding observational learning: An interbehavioral approach. The Analysis of verbal behavior. 27, 191-203.
Grimes, C. S. M. (2007). God image research: A literature review. Journal of spirituality in mental health, 9, 11-32.
Gorsuch, R. L. (1968). The conceptualization of God as seen in adjective ratings. Journal for the Scientific Study of Religion, 7, 56–64.
Hoffman, L., Hoffman, J. L., Dillard, K., Clark, J., Acoba, R., Williams, F., & Jones. T. T. (2008). Diversity and the God image: Examining ethnic differences in the experience of God for a college-age population. Journal of Psychology and Theology, 36, 26-41.
Hood Jr. R. W., Hill. P. C., & Spilka, B. (2018). The psychology of religion: An empirical approach. (5th ed.). The Guilford Press.
Johnson, K. A., Okun, M. A., & Cohen, A. B. (2015). The mind of the Lord: Measuring authoritarian and benevolent God representations. Psychology of Religion and Spirituality, Vol. 7, No. 3, 227–238.
Kathryn, A., Johnson, Yexin, J. L., Adam, B. C., & Morris A. O. (2012). Friends in High Places: The Influence of Authoritarian and Benevolent God-Concepts on Social Attitudes and Behaviors. Psychology of Religion and Spirituality, Vol. 5, No. 1, 15–22.
Krejci, M. J. (1998). Gender comparison of God schemas: A multidimensional scaling analysis. International Journal for the Psychology of Religion, 8, 57–66.
Laurin, K., Kay, A. C., & Fitzsimons, G. M. (2011). Divergent Effects of Activating Thoughts of God on Self-Regulation. Journal of Personality and Social Psychology, Vol. 102, No. 1, 4-21.
Lawrence, RT. (1997). Measuring the image of God: The God image inventory and the God image scales. Journal of Psychology and Theology, 25, 214-226.
Leman, J., Hunter, W., Fergus, T., & Rowatt, W. (2018). Secure Attachment to God Uniquely Linked to Psychological Health in a National, Random Sample of American Adults. The international journal for the psychology of religion, Vol. 28, No. 3, 162–173.
Maynard, E.A., Gorsuch, R.L. & Bjorck, J.P. (2001). Religious Coping Style, Concept of God, and Personal Religious Variables in Threat, Loss, and Challenge Situations. Journal for the Scientific Study of Religion, Vol. 40, No. 1, 65-74.
Miller, L. (2015). Education for heart and mind. Independent School, 75, 72–78.
Miller, L. (2006). Spirituality, health and medical care of children and adolescents. Southern Medical Journal, 99, 1164–1165.
Nelsen, H. M., & Kroliczak, A. (1984). Parental use of the threat “God will punish”: Replication and extension. Journal of scientific study of religion, 23, 267-277.
Pargament, K. I. (1997). The psychology of religion and coping: Theory, research, and practice. Guilford Press.
Rosmarin, D. H., Krumrei, E. J., & Andersson, G. (2009). Religion as a predictor of psychological distress in two religious communities. Cognitive Behaviour Therapy, 38, 54–64.
Santrock, J. W. (2017). Educational psychology: Theory and application to fitness and performance. (6th ed.). McGraw-Hill Education.
Saroglou, V. (2020). The psychology of religion. Routledge.
Schaap-Jonker, H. E. Eurelings-Bontekoe, B., & Zock, H. C. (2002). Image of God and personality pathology: an exploratory study among psychiatric patients. Mental Health Religion & Culture. Vol. 5, No. 1, 55-71.
Schaap-Jonker H; Elisabeth H.M. Eurelings-Bontekoe b; Hetty Zock c; Evert Jonker (2008). Development and validation of the Dutch Questionnaire God Image: Effects of mental health and religious culture. Mental Health, Religion & Culture, Vol. 11, No. 5, 501-515.
Sim, T., & Yow, A. (2011). God attachment, mother attachment, and father attachment in early and middle adolescence. Journal of Religion & Health, 50, 264–278.
Sullivan, K. (2005). The relationship between adolescent religiosity spiritual well-being, self-esteem and mental illness. The Sciences and Engineering, 65, 8-B.
Woolfolk, A. (2019). Educational Psychology. (14th ed.). Pearson.
مطالعات برنامه درسی
دوره 19، شماره 72
با تمرکز بر اجرای برنامه درسی
اردیبهشت 1403
صفحه 91-120

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 08 فروردین 1402
  • تاریخ بازنگری: 01 شهریور 1402
  • تاریخ پذیرش: 08 شهریور 1402

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار